De kleurencirkel
15.09.2018
Download lege kleurencirkel (pdf)
Kleuren mengen en kleurenleer
Kleur is ongrijpbaar, heeft iets magisch en is er alleen als er licht is
In de kleurenleer zijn er van oudsher drie primaire
kleuren: geel, blauw en rood. Door twee van
deze primaire kleuren in gelijke hoeveelheden met
elkaar te mengen, krijgen we de secundaire kleuren: oranje
(geel en rood), violet (rood en blauw) en groen (blauw en
geel). Een kleur gemengd uit twee secundaire kleuren noemen
we een tertiaire kleur.
Door: Renate Rolefes
De kleuren rood, geel en blauw zijn bijzondere verfkleuren.
Het zijn namelijk kleuren die niet kunnen worden gemaakt door
andere kleuren te mengen. Daarom worden ze de primaire
(eerste) kleuren genoemd en zijn ze heel belangrijk. De
primaire kleuren rood, geel en blauw vormen de basis voor
alle mogelijke kleuren. Met deze drie kleuren, in combinatie
met wit en zwart, zijn praktisch alle denkbare kleuren te
maken. Het enige wat je moet doen is mengen.
Kleuren mengen
Lang voordat de wetenschappelijke kennis beschikbaar kwam,
werden er in de schilderstraditie verfmengingsvoorschriften
gevormd die later zijn vastgelegd in een
niet-wetenschappelijke kleurenleer die nog steeds onderwezen
wordt. Hoewel een verzadigd oranje inderdaad gevormd kan
worden door een menging van rood en geel, levert een
menging van rood en blauw géén verzadigd paars op en een
menging van blauw en geel géén verzadigd groen. Daarom
bevatten de primaire pigmenten blauw en rood vaak ook
magenta en cyaan pigmenten.Hoewel er voor de mens, die immers
maar drie typen kleurreceptoren heeft, drie secundaire
hoofdkleuren zijn, bestaan de secundaire kleursectoren van de
kleurencirkel uit oneindig veel tinten. Door naar verhouding
meer of minder van elk tweetal primaire kleuren toe te
voegen, krijg je een andere tint en kan het groen meer naar
het geel neigen (geelgroen) als er meer geel wordt
toegevoegd. En meer naar het cyaan als er meer cyaan wordt
toegevoegd.
Kleurencirkel
De kleurencirkel van Johannes Itten bevat naast de primaire
en secundaire kleuren de zes tertiaire kleuren geeloranje,
roodoranje, roodviolet, blauwviolet, blauwgroen en geelgroen.
De cirkel heeft in totaal dus twaalf kleuren. Deze verkrijg
je door een primaire kleur te mengen met de secundaire kleur
die ernaast ligt.
Complementaire kleuren
Op de kleurencirkel heeft iedere kleur een complementaire
kleur die ongeveer tegenover elkaar staan in de
kleurencirkel. Bijvoorbeeld rood en groen, geel en violet,
oranje en blauw. Beide kleuren geven een contrast, maar
vullen elkaar ook aan. Ze harmoniëren. De kunst is om een
rustgevend, harmoniërend effect te creëren. Dus niet even
veel van elke kleur, maar een vleugje van de ene bij de
andere of omgekeerd. De kleuren versterken elkaar als ze in
hetzelfde beeld gebruikt worden. Bijvoorbeeld: door in een
overwegend rode ruimte groene accenten aan te brengen creëer
je een rustgevend, harmoniërend effect. Alle complementaire
kleuren hebben dit effect op elkaar.
In de kleurenleer spreekt men van warme en koude kleuren. De
ene kant van het kleurenwiel (geel-oranje-rood) noemt men de
warme kleuren. De andere kant (groen-blauw-violet) zijn de
koude kleuren. Warme en koude tinten zijn complementair aan
elkaar. Warm versterkt koud en andersom.
Een voorbeeld van warme kleuren (denk aan vuur, rood,
warm) en een voorbeeld van koude kleuren (denk aan
water, ijs)
Wit, grijs en zwart staan niet op het kleurenwiel. Dit
betekent dat ze met iedere kleur kunnen worden gecombineerd
en gemengd. Met de drie primaire kleuren kun je talloze
kleurtonen mengen en met wit en zwart kun je grijzen mengen.
Door deze twee mogelijkheden te combineren kun je in principe
elke gewenste kleur mengen.
De magie van kleur
Kleur is ongrijpbaar, heeft iets magisch en is er alleen als
er licht is. Bij totale duisternis is er geen kleur te
onderscheiden. Kleur kan onthullen en sfeer creëren. Dit
geldt wanneer je aan de slag gaat met verf. Je kunt met kleur
iets benadrukken in je schilderij of juist iets laten
vervagen. En je kunt een bepaald voorwerp groter of juist
kleiner laten lijken. Zachte
pasteltinten geven een ander effect dan krachtig rood en
oranje. Kies de kleuren waarmee je werkt dan ook zorgvuldig
uit.
Wil jij kleuren proberen te mengen? Gebruik dan de lege
cirkel als basis. Veel plezier bij het mengen!
Je kunt aan de slag met de kleurencirkel door deze te
downloaden, deze pdf te printen en de cirkel met
de basismengkleuren (citroen, magenta en cyaan) in te vullen.
Per merk kunnen de kleuren een andere naam hebben. Vraag je
4art-winkelier naar de primaire kleuren.
Renate Rolefes
Samen met Corrie Leushuis richtte Renate de Online
Schilderclub op. Hun gezamenlijke passie om te schilderen,
willen ze delen met jou. Zelf schilderen in je eigen tijd,
vanuit huis. Door lid te worden van de com-munity schilder je
op een bepaalde manier toch samen.
Voor meer informatie: onlineschilderclub.nl
(dit artikel is overgenomen uit 4art inspiration magazine najaar 2018)